Akıllı Sözleşme (Smart Contract)

Anonim olarak belirli alım satımlar yapabildiğiniz kripto piyasalarının güvenilirliği hakkında şüpheleriniz mi var?

Her yerde karşınıza çıkana akıllı sözleşmelerin, blok zincir teknolojisindeki önemini merak ediyorsunuz?

Hem güvenilir ve izlenebilir hem de anonim kalarak yapabileceğiniz veri ve varlık transferi yöntemleri mi arıyorsunuz?

O zaman dijital çağın yeni nesil kripto akıllı kontratları hakkındaki bu makalemizde cevaplar bulabilirsiniz.

İçindekiler

1. Akıllı Sözleşmeler Nedir?
2. Akıllı Sözleşmeler Neden Önemlidir?
3. Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?
4. Akıllı Sözleşme Kullanılan Platformlar

Akıllı Sözleşmeler Nedir?

2008 yılında Bitcoin ile gerçeğe dönüşmüş olan akıllı sözleşmeler, Szabo tarafından merkeziyetsiz bir dijital para olarak Bit Gold projesiyle tanıtılmıştır.

Akılllı sözleşmeler, blok zincir teknolojisi bağlamı olmadan anlaşılamayacağı gibi eğer olmasalardı blockchain inovasyonunun bu kadar yaygın kullanımından da söz edilemezdi.

Bu yeni anlaşma sağlama ürünü hakkında bilmeniz gerekenleri sizler için maddeledik:

• Blockchain teknolojisinin önemini arttıran akıllı sözleşmeler ilk olarak Nick Szabo tarafından kriptografik ağlarda kullanılmak üzere geliştirilen akıllı anlaşmalar olarak tanımlanmıştır.
• Szabo bu geleceğin yapıtaşını tasarladığında takvimler henüz 1993 yılını gösteriyordu.
• 2008 yılında Bitcoin ile gerçeğe dönüşmüş olan akıllı sözleşmeler, Szabo tarafından merkeziyetsiz bir dijital para olarak Bit Gold projesiyle tanıtılmıştır.
• Akıllı sözleşme de aynı diğer sözleşmeler gibi koşulları belirleyen bir anlaşma niteliği taşır.
• Akıllı sözleşmelerin bir özelliği de her türlü işlemi sanal olarak merkeziyetsiz kılması ve güvenilir bir erişilebilirlik sunmasıdır.
• Bildiğimiz sözleşmelerden tek farkı Ethereum gibi bir blok zincirinin üzerinde çalışan kodlar şeklinde olmasıdır.
• Yani bir masa üzerinde yapılan kâğıttan oluşan sözleşme değil, bir blok zincir üzerinde kurulu olan kodlardan oluşan sözleşmelerdir.
• Akıllı sözleşmeler, insan müdahalesi olmadan otomatik olarak işlemleri yürüten ve kontrolünü sağlayan bilgisayar sistemidir.
• Bu teknolojinin daha basit bir anlatımı için artık modern dünyada her köşede yer alan otomat makinelerini örnek verebiliriz.
• Bu makinelere parayı atarak (bazen kâğıt veya plastiklerle de çalışabiliyorlar) istediğimiz ürünü vermesi için rakamsal komutlar girer ve istediğimiz ürüne hiçbir aracıyla muhatap olmadan ulaşabiliriz.

Akıllı kontratlar da bu prensibe dayalı çalışır:

• Önceden belirlenen bir kod çekirdeğinin, spesifik veri örnekleriyle (para, orijinallik kodları vs.) işleme konulmasını ve takas işleminde üçüncü odakları ortadan kaldırmayı kolaylaştırır.
• Üstelik bütün bu süreci saydam bir biçimde izlemeyi olanaklı kılarken herhangi bi istenmeyen dış müdahaleyi de engelleyebilecek şekilde şifreli hale getiriyor.

Akıllı Sözleşmeler Neden Önemlidir?

Akıllı sözleşmelerin önemine dair bir içerik yazılacak olsa herhalde herkes için uzun gelecek bir metin ortaya çıkardı. Eğer daha üst seviyede bu teknolojiyle ilgilenen bir yazılımcıysanız bu konuda yazılmış yüzlerce tez ve makaleyi hem Türkçe hem de İngilizce dillerinde rahatça bulabilirsiniz.

Ancak işin teknik boyutu ve akademik yönü ile ilgilenmeyen, sadece alım satım yaptıkları kripto paralar hakkında bilgilerini derinleştirmek isteyen yatırımcılar için bu yeni dijital anlaşmaların önemini kısaca şöyle listeleyebiliriz:

• Akıllı kontratlar, geliştiricilerin ve yazılımcıların çok geniş bir skalada merkezi olmayan uygulama (Dapp, Decentralise Application) oluşturmasına ve token'lar çıkarmasına imkân tanır.
• Kısacası bugün merkeziyetsiz uygulamalar ve yerel dahili tokenler akıllı sözleşmeler olmadan düşünülemez.
• Ayrıca akıllı sözleşmeler DeFi araçlardan tutun da lojistik sektöründe tedarik zincirlerinin takibine kadar üst düzey güvenlik ve koruma hizmeti sunar.
• Ek olarak oyun tecrübelerinde dahi herhangi bir kripto işlemi gibi blok zincir üzerinde depolanır.
• Blok zincirine eklendikten sonra istisnai bir durum olmadığı sürece değiştirilemez.
• Bu durumda orijinalliğin, takip edilebilirliğin ve taraflar arası kalıcı mutabakatın sağlanması gerektiği her mecrada akıllı sözleşmeler artık yeni kural koyuculardır.

Bu temel önemlerini kullanım alanlarının çokluğuyla bağdaştırdığımızda, yatırım yapacağınız kripto paraların teknik dokümanlarında (White Paper) karşılaştığınız akıllı sözleşmeler hakkındaki bölümlerin önemini bir kere daha düşünebilirsiniz.

Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?

Akıllı sözleşmelerin ne olduğundan bahsederken otomat benzetmesi yaptığımızı hatırlıyorsunuz değil mi? İşte bu noktada kolaya kaçmadan o örneği bir kenara bırakarak daha detaylı bir prensipler listesiyle bu kontratların nasıl çalıştığını aktarmaya çalışacağız:

• Akıllı sözleşmeler, kullanıcılardan kaynak alınmasıyla ortaya çıkan sonuçlar ve bunlardan doğan değer akışlarıyla ilgili uzlaşmaya varmak amacıyla sözleşmelerin kodları ağdaki düğümler aracılığı ile yürütülür.
• Böylece kullanıcıların bilinmeyen taraflarla karmaşık finansal işlemler yapması ve kodların düğümler aracılığıyla onaylanması, akıllı sözleşmelerin merkeziyetsiz ve güvenli bir şekilde çalışmasına olanak sağlar.
• Ethereum ağında akıllı sözleşmelerin yürütülmesi ‘‘Gas’’ olarak adlandırılan ücretlerin (blok zincirinin çalışmasını sağlamasıdır) ödenmesiyle gerçekleştirilir.
• Akıllı kontratlar çeşitli yazılım ve kodlama dillerinde (Solidity, Web Assembly ve Michelson ve benzeri) işlenmektedir.
• ETH blok zincir ağında her akıllı kontratın benzersi kodu blok zincirinde saklanır. Böylelikle taraflar kontratı doğrulamak için sözleşmenin kodunu ve mevcut durumu takip edebilir.
• Blok zincire eklemlenmiş her bir bilgisayar, node ya da "düğüm" olarak adlandırılır.
• Blockchain ve işlem datalarına ek olarak bütün akıllı kontratların da bir nüshası depolanır.
• Akıllı bir kontrat, bir sözleşme tarafından kaynak çektiğinde ortaya bu kaynaktan doğan bir varlık akışına dair mutabakat gerekliliği çıkar.
• Bu noktada gereken uzlaşının sağlanması adına sözleşme kodu ağdaki bütün node’lar tarafından yürütülür.
• Akıllı sözleşmeler bir blockchain sisteminde inşa edilip imzalandıktan sonra kodun geliştiricileri tarafından bile değiştirilemez ve akıllı kontratların sansüre uğraması ya da gizlenmesi de imkânsız hale gelir.
• Yukarıdaki son madde istisnai durumları ve yapıları kapsamamaktadır.

Akıllı Sözleşme Kullanılan Platformlar

En çok akıllı sözleşmelerin kullanıldığı platformlar çoğunlukla Decentralised Finance (DeFi) olarak bilinen ve herhangi bir merkezi bulunmayan uygulamalardır.

Bu uygulama ve araçsal platformlar; kripto yatırımcılarının işlemlerden, komisyon ya da sabit ücretler şeklinde pay kesen bankalar gibi finansal kurumlara gerek kalmaksızın dünyanın herhangi bir yerinden kredi, tasarruf mevduatları ve sigortacılık benzeri çetrefilli finansal faaliyetlere katılım sağlamasını mümkün kılar.

Bu noktada akıllı sözleşmeler yoluyla desteklenen en popüler şu üç uygulamadan en az birini siz de duymuş olabilirsiniz:

• Uniswap, yatırımcıların kripto işlem çiftleri üzerinden fiyatları belirlemesini, herhangi bir merkez yetki ya da otorite olmadan, akıllı kontrat vasıtasıyla takas etmesini kolay hale getirmiştir bir kripto takas platformudur.
• Compound görece daha az bilinen ama önemli olan bir diğer örnektir. Hiçbir aracı kurum ya da bankaya gerek kalmadan, kripto yatırımcılarının faiz geliri elde etmesini ve hatta krediyle borçlanmak isteyenlerin çok hızlı kredi bulabilmesine yarayan ve bunlar için akıllı kontratlar kullanan bir merkeziyetsiz uygulamadır.
• Bir diğer güzel örnekte bir stabil (stable, sabit) coin olarak karşımıza çıkar: USDC. USDC'nin fiyatını her daim bir Amerikan dolarına endeksleyen bir akıllı kontrat sayesinde fiyatı sabitlenmiş bir kripto para birimi üretmiştir.
• En popüler akıllı sözleşme platformu Ethereum’dur. Fakat diğer birçok kripto para birimi blok zinciri de bu sözleşmeleri çalıştırabilir. Örneğin; EOS, NEO, TEZOS, TRON vs. Akıllı sözleşme kodları şeffaf ve herkes tarafından oluşturulabilir bir niteliğe sahiptir.