Fork (Çatallanma) Nedir?

Bazı kripto para birimlerinin daha önceden bildiğiniz bir coin blok zinciri üzerindeki fork (çatallanma) faaliyeti sonrasında ortaya çıktığını duymuş olabilirsiniz.

Bu makalede, yatırımcıların karşısına sık çıkan ve önemli bir kavram olan Fork (Çatallanma) konseptini ele almaya çalışacağız. Bu kavram aslında blok zincir teknolojisinin doğasıyla doğrudan ilintili olarak bize merkeziyetsizliğin ve otoritesizliğin ne demek olduğunu bir kez daha göstermektedir.

Bunun nedeni aslında çok önemli kırılımlar yaratan Fork faaliyetlerinin, blok zincir ağına eklemlenen her kullanıcı tarafından tetiklenebilecek eylemler olmasından ileri gelir. Biraz kafanız mı karıştı?

Gelin kripto paralar ve kriptografi hakkında ufkumuzu genişletecek bu kavramı birlikte mercek altına alalım. Böylece bir coin satın alırken geçmişinde bir çatallanma yaşadığını görürseniz aklınızda bir soru işareti kalmayacaktır.

İçindekiler

1. Fork (Çatallanma) Nedir?
2. Soft Fork (Yumuşak Çatallanma)
3. Hard Fork (Sert Çatallanma)

Fork (Çatallanma) Nedir?

Fork (Çatallanma) nedir sorusuna yanıt verebilmek için öncelikle kripto paraların “açık kaynak kodlu” niteliklerini bilmek gereklidir. Birkaç maddeyle açık kaynak kodunun anlamı şu şekildedir:

• Aslında her blok zincir projesinin başlıklarından birisi olan açık kaynak kodlu demek, blok zincir ağına katılan her kişinin bu ağdaki blok madenciliği ve yönetişim gibi konularda etkili olabilmesi demektir.
• Kısaca blok zincir ağının kaynak kodlamaları ve algoritmaları, bir grup katılımcı tarafından yeterli çoğunluk sağlandığında değiştirilebilir.
• Bu durum da dijital ekosistemdeki kural ve çalışma prensipleri geri döndürelemez biçimde değiştirilebilir.
• Bu durumda bir merkez ya da otorite olmaması, bu tarz eylemlerin bir tür “çoğulcu” yönetişim hamleleri olarak değerlendirmeyi mümkün kılar.
• Peki bir blok zincir ağında blok madenciliği, kurallar ve sistem, anonim katılımcılar tarafından değiştirilirse, ondan önceki kurallarla üretilmiş kripto paralara ne olur?
• Açık kaynak kodlu yazılım modelleri ve kripto paralar hayatımızıa Bitcoin (BTC) ile girmiştir.

Bu nokta bizi Fork (çatallanma) faaliyetlerine getirir. Yukarıdaki bilgiler ışığında Fork (çatallanma) şu şekilde tasvir edilebilir:

• Fork aslında açık kaynak kodlu bir blok zincir ağında yaşanan bir kural ve ekosistem kırılmasıdır.
• Çoğunlukla ağ yönetimi, kurallar ve blok madenciliği pratiklerinin değişimiyle ilgilidir.
• Bu kırılma kendi kendine yaşanmaz. Belirli bir çoğunluğa ulaşan katılımcı eylemleri gereklidir.
• Çatallanma, herhangi bir coinin çıkartıldığı blok zincir ağının kendi içinden bir kopya çıkararak bölünmesidir.
• Bahsi geçen bölünme tam bir ayrışma yaratmaz, çünkü kayıt defterine daha önce işlenmiş blok işlemleri iki kopyanın da aynı veri taban üzerine zincir ağını oluşturur.
• Çatallanma faaliyetleri kimi zaman ağ ekosisteminde ortaya çıkan bir hatanın çözümü için yaşanmaktadır.
• Bu noktada hatanın tam çözülemediği ya da ağı iyileştirmenin gerektiği bazı durumlarda ise ana blok zincire paralel oluşan ağda yeni bir kripto para ortaya çıkarılır.
• Elinde bir blok zincir ağının kripto parasından çokça bulunduran ve madencilik işlemi yapan katılımcılar aslında memnun olmadıkları; hız, güvenlik ve işlem ücretleri gibi başlıkları bu şekilde iyileştirmeye tabi tutabilirler.
• Bu doğrultuda ise ilk kripto paranın blok zincir algoritmasını doğrudan temel olarak kullanılar.
• Unutmamak gerekir ki katılımcıların her isteği blok zincir ağının sistemine uygun olmayabilir veya diğer katılımcılar bunları çoğunluk olarak onaylamayabilir.
• Bu durumda blok zincir doğasına aykırı kod değiştirme çabaları, bu katılımcıların ağdan tasfiyesiyle sonuçlanabilir.

Bütün bu süreçleri kapsayan fork yani çatallanma kavramı; sert çatallanma (hard) ve yumuşak çatallanma (soft) olarak iki seviyede gerçekleşebilmektedir.

Soft Fork (Yumuşak Çatallanma)

Tabiri caizse soft fork için ağ içinde kendiliğinden oluşan “tali yol” ayrımı benzetmesi yapılabilir.

Soft fork faaliyetlerinin görece “yumuşak” niteliği onu sert çatallanmalardan daha makul bir zemine oturtmaktadır.

Şöyle ki eğer bir blok zincir ağında yapılan değişikler ve geliştirmeler sonucu ortaya çıkan yeni blok ağı zinciri, eski ağ zincirini ortadan kaldırmaz ancak yeni bir alternatif sunar.

Bu noktada yeni blok zincirine geçmek, halihazırda bir önceki ağda eylem yürüten madenci ve katılımcıların isteklerine bağlıdır ve zorlama içermez.

Blok zincir sistemi dahilindeki bazı teknik meselelerin (hız, güvenlik, ücret) geliştirilmesi gerektiğini düşünen geliştiriciler tarafından yürütülen bir işlem sürecidir.

Yumuşak çatallanma etkinliğindeki anahtar mesele, madencilerin de node denilen kullanıcıların ortaya çıkan alternatif blok zincir ağını çoğunlukla kabul etmesidir. Çoğunluk kabulu yumuşak çatallanmanın gerçekleşme ve başarılı olarak devam etme kriteridir.

Yumuşak Çatallanma Örnek

Bir blok zincir ağını yumuşak çatallanmaya götürecek bir süreç adım adım şu örnekle anlaşılabilir:

• Varsayalım ki 2 megabayt büyüklüğünde bir bloğumuz var.
• Bu durumda ağ kullanıcılarının yarısından çoğu, tüm bloklar için 1 megabayttan büyük olmama şartı getiren bir güncelleme yapabilir.
• Artık bu 1 MB sınırının üstündeki hiçbir blok ağ üzerinden kabul alamaz ve reddedilir.
• Ancak 2 megabayt boyutunda kalan bloklara sahip eski node'lar aynı boyutlarda işlem yaparak, ihtiyaç doğrultusunda yeni 2 megabaytlık bloklar yapabilir.
• Bu noktada yeni ve eski node’ların hepsi aynı ağ içine işlemler gerçekleştirirken, güncelleştirme yüzünden bağlı kaldıkları kurallarda çatallı bir yapı almaktadır.
• En güzel örnek ise BTC için kullanılan Segregated Witness çatalanmasıdır.
• Zekice yöntemler yoluyla hem işlem kapasiteleri hem de blok nitelikleri yeni bir formatta değerlendirilen bu örnekte, geçmiş node'lar kendi niteliklerinde blok elde etmeyi sürdürür ancak güncellenmiş işlem niteliğini ve kapasitesini uygulayamaz.

Hard Fork (Sert Çatallanma)

Yukarıda aktarılan çözümün daha kapsamlı bir halini betimleyen sert çatallanma işlemleri biraz daha tartışmalı meselelerdir.

Soft Fork’a oranla çok daha önemli bir kırılım yarattığı söylenebilir.

Soft Fork üzerinde bir blok zinciri kendi içinde çatallanırken, Hard Fork seçeneği adeta bir mitoz bölünme gibi blokchain’i ikiye ayırmaktadır.

Mevcut blok zincir sistemine alternatif başka bir ağ inşa edilir.

Eski ağda bulunan spesifik güvenlik boşluklarını doldurmak ve yeni özellikler eklemek için yapılmaktadır.

Ağdaki her katılımcı zorunlu olarak yeni ağa geçer.

Hard Fork Örnek

Bu sefer tam tersi bir örneklem üzerinden ilerlemek daha açıklayıcı olacaktır.

• Bir ağdaki kullanıcıların yarısının blok büyüklüğünü %50 genişleterek 2 megabayt yerine 3 megabayt yapmaya karar kıldığını düşünelim.
• Bu noktada paralel bir blok zinciri oluşturularak ağda bir kırılma yaratılır.
• Eski node’lar ile yeni node’lar blok boyutları açısından ortak ilerleyen ağ artık çift boyutludur.
• İkinci blok üzerinden yeni node’lar 3 MB büyüklüğünde bloklar elde edebilirken, eski node’ların işlem kapasiteleri yeni bloklar için kullanılamamaktadır.
• Sert çatallanma BTC yatırımcıları için oldukça tartışmalı bir öğedir.
• Bu metot sonucunda iki ayrı protokol iki ayrı BTC birimine sahip şekilde bölünür.
• Burada tartışmalı olan ise eski bloktaki tüm varlıkların klonlanma meselesidir.
• Böylece ilk blokchain üzerinde 1 Bitcoin sahibiyseniz, yeni blok üzerinde de 1 Bitcoin sahibi olursunuz.
• 2017 yılında buna benzer tartışmalı bir Hard Fork uygulamaya sokulmuş ve daha yüksek kapasite ile işlem yapmak isteyen kullanıcılar ile bunun zarar verici bir uygulma olduğunu savunan kullanıcılar arasında ayrışma meydana gelmiştir.

Bu büyük ayrışmadan ise BitcoinCash ortaya çıkmış ve kendi bağımsız kitlesini oluştururak ayrı bir yol izlemeye başlamıştır