Kripto Devrimi

Kripto para nedir sorusuna “bir devrimdir” cevabını vermek ne kadar romantik ve iddialı görünse de gerçekçi bir yaklaşımdır. Çünkü devrim sektörel olarak otorite kabul edilen bir ürünü ya da hizmeti ortadan kaldırmak anlamıyla da kullanılabilir.

Bitcoin furyasıyla ortaya çıkan kripto paralar da finansal sistemi, bankaları ve itibari paraları ortadan kaldırarak yeni bir gelecek sunuyor. Sizin de radarınıza girmiş olacak ki bu makaleyi okuyorsunuz ve bu durum bile bir noktada ciddi ve başarılı olduklarını gösteriyor.

Uzatmadan kripto para nedir sorusuna derinlemesine cevap arayacağımız makalemize geçmekte fayda var.

İçindekiler

1. Kripto Para Nedir?
2. Kripto Paraların Tarihi
3. Kripto Para Nasıl Çalışır?
4. Kripto Para Nasıl Üretilir?

Kripto Para Nedir?

El Salvador hükümeti devlet hazinesiyle oldukça çok Bitcoin satın alıyor.

En önemli notu şimdiden belirtmekte fayda var: Kripto paralar asılsız söylentiler, spekülasyon araçları, finansal balonlar olmaktan çok öte finansal bir gerçeklik halini almıştır. Ancak dijital varlıklar oldukları için çoğu zaman zor anlaşılan bir konseptlerdir.

Kripto parayı şu maddelerle ana hatlarıyla tanımlayabiliriz;

• Alışveriş gibi takas pratiklerinde ve finansal değişimlerde kullanılabilen, bütünüyle sanal, kriptografi ürünleridir.
• Coin ve token gibi çeşitleri bulunur kimileri geleceğimizin para birimi olarak betimler kimileri ise dijital para ya da sanal jeton.
• Herhangi bir fiziksel karşılığa sahip değildir ama bunu onu daha güvenilir ve hızlı yapar.
• Hiçbir bir merkezi otorite veya devlet tarafından yönetilmeyen, yani merkezileştiril(e)memiş (decentralized) bir sistem üzerinde çalışırlar.
• Unutulmamalı ki: blok zincir teknolojisinin doğrudan kullanıldığı kriptografik örnekler dışında her sanal para projesi, kripto para niteliğinde değildir.
• Kripto paralar küresel çapta internetin olduğu her yere kısa sürede transfer edilebilen, merkeziyetsiz takas platformları ve finansal borsalarda yedi gün yirmi dört saat işlem gören ödeme araçlarıdır.
• Arkasında barındırdığı teknolojinin, kripto para yan sektörlerinde de sıklıkla kullanılabilmesi ve lojistik gibi sektörlerde bile kendine yer bulabilmesi nedeniyle kripto paralar ne işe yarar konusunda tartışmalar mevcuttur.

Kripto paraları bütüncül olarak değerlendirebilmek için öncelikle onların tarihsel serüvenine göz atmak arkasından da kripto para kavramlarına bakmak gereklidir.

Kripto Paraların Tarihi

Kripto paraların tarihi bazı kaynaklarda 1980’lere kadar eski tarihlere götürülebilmektedir. Bunun nedeni arkasında yatan bilimsel teknolojinin; kriptoloji ve kriptografi bilimleriyle iç içe geçmiş olmasıdır.

Kriptoloji bir bir ana bilim dalıdır ve kriptografi bu bilimi kullanarak şifreli sistemler üreten bir alt bilim dalı ve yöntemler bütünüdür. Kriptoloji ve kriptanaliz gibi diğer alt dallarını merak eden okuyucular “Kriptoloji” makalemize göz atabilir.

Kripto paraların tarihinde yaşanan önemli kırımlar ve atılımlar şu şekilde listelenebilir:

• ABD vatandaşı kriptografi uzmanı David Chaum, 1983 yılında “eCash” adını verdiği ilk elektronik para sistemini duyurduğunda herhalde meselenin buralara kadar geleceğini kimse tahmin etmemiştir.
• Tam yedi sene sonra 1990 yılında DigiCash adıyla sanal para firması kurarak bugünkü kripto para modellerinin köklerini atan da aynı kişi Chaum’dur.
• Lakin bu yeni teknolojik ürünlere “kripto para” adıyla seslenen ilk kişi Çin uyruklu bilgisayar mühendisi Wei Dai’dir ve kendi kurduğu elektronik para sistemine b-money ismi vermiştir.
• Kripto para tarihinin en büyük kırılımı ise yirmibirinci yüz yılın ilk on yılı sonlanırken yaşanmıştır.
• 2008 yılında daralan küresel ekonomi ve devletlerin tutarsız politikaları küresel para transferlerini giderek zor hale getirirken 2009 yılında bu mesele üzerine yeni bir fikir doğmuştur.
• Öncekilerden çok önemli farklarıyla (merkeziyetsizlik, otoritesizlik, kriptografi, işlem hızı) ilk gerçek kripto para olam Bitcoin böyle bir ortamda duyurulmuştur.
• 2009 senesinde Satoshi Nakamoto mahlası kullanan anonim bir kişi ya da ekip tarafından geliştirilip piyasaya sürülmüştür.
• “Bitcoin Nedir?” makalemizde Bitcoin serüveninin tamamını ve 1990’lı yıllarda ortaya çıkan kripto olmayan sanal paralar da dahil olmak üzere  detaylıca okuyabilirsiniz.
• Küresel boyutta arz ve talep patlaması yaşayan kripto para sayısı takvimler 2021 yılının Ocak ayını gösterdiğinde beş bine ulaşmış, bu rakam sonraki üç ay içinde ikiye katlanmıştır.

Kripto paraların tarihi kadar altında yatan teknoloji de onları anlayabilmek için kilit rol oynar. Bu noktada kripto paralar nasıl çalışır sorusuyla karşılaşırız.

Kripto Paralar Nasıl Çalışır?

Kripto paraların en büyük ortak özelliği blok zincir (blockchain) teknolojisi ürünü olmalarıdır. Bu nedenle kripto paraların nasıl çalıştığını anlamak blok zincir teknolojisini anlamak ile paralel bir süreç gerektirir:

• Blockchain teknolojisi en temelde P2P (peer to peer) adıyla bilinen ve “eşler arası” anlamına gelen bir bir kodlama icadıdır.
• Bitcoin her ne kadar bu teknolojinin bir ürünü olsa da ilginç olarak teknik dokümanında blok zincire hiç değinmez.
• Kavramın kökenleri ise Bitcoin’e varana kadar çok eskilerden gelir.
• Blockchain mekanizmaları değiştirilemez veri mimarisi, dökümanların anlık damgalanması ve kilitlenmesi üzerine işlemektedir.
• Sadece kripto paralarda değil, metaverse ve NFT gibi yeni endüstrilerde de sıklıkla blok zincir kullanılır.
• Blok zinciri, halka açık kaynak kodlarıyla hepimizin görebileceği ve onaylayabileceği işlemlerin kayıt defteri usülü işleyen bir tür listesidir.
• Mesela Ethereum (ETH) blockchain ekosistemi ETH transferlerinin hem gönderici hem de alıcı kayıtlarını bloklar halinde listeye işler.
• Bahsi geçen kayıt defterleri her kripto para için en ana unsurların başında gelir.
• Nihayetinde bu kayıt defterleri hem anonim olarak hem de üçüncü taraflardan bağımsız şekilde birbirlerini tanımayan birey ve kurumlar açısından karşılıklı ve güvenli ödemeler yapılmasını sağlar.
• Blok zinciri kayıt defterleri, o ağ özelindeki bütün katılımcı işlemcilere dağıtılmıştır.
• Bu durum; çalınmaların, ele geçirmelerin ya da manipülasyonların dönebileceği merkez bir kasa, kurum ya da veri tabanı olmadığı için tüm kullanıcılara ekstra bir yüksek güvenlik sağlar.
• Ayrıca bu kadar şeffaf olarak işleyen süreçlerin hepsi sadece birkaç saniyeden ibarettir.
• Sürekli olarak birbirleri üzerine değiştirilemez şekilde işleyen bloklar şifreli bir yapıda otonom aktörler tarafından ticaret olarak kullanılır.
• Böylece internete bağlanabildiğiniz her koşulda varlıklarınızı zaman ve mekandan bağımsız olarak transfer edebilirsiniz.

Kripto Para Nasıl Üretilir?

Bazı kripto paralardan sadece birkaç taneye sahip olmak bile ömür boyu yaşam standartınızı etkileyecek kadar yüksek bir değerdedir.

En bilinen dijital para Bitcoin’in tarihindeki en yüksek değerinin 67 bin Amerikan doları olduğunu düşünürsek ve bunu Türk lirası için yaklaşık on beş ile çarparsak durumun ciddiyeti daha iyi anlaşılabilir.

Nasıl üretildiği üzerine birden heyecanlandınız değil mi?

Ne yazık ki artık bir BTC üretmek neredeyse kendi fiyatına ulaşacak seviyede zaman, donanım ve emek sarfı gerektirmektedir. Ancak hala daha kolay üretilip görece karlı elde edebileceğiniz bir çok kripto para da bulunuyor.

Bitcoin üretimi yapmak istiyor ve bitcoin mining nasıl yapılır merak ediyorsanız kripto para bloğumuz size gerekli tüm detayları öğretecektir.

Kripto paraların üretilme süreçleri doğrudan işlemci gücü ve enerji harcayarak çeşitli kriptografik problemlerinin çözülmesi gibi karmaşık bir yapıdadır.

Bütün bu işlemlere ise madencilik (mining) ve kazım yapma gibi isimler takılmıştır.

Bu bağlamda kazımı (madenciliği) yapılan kripto para çeşitleri çoğunlukla bir maksimum arz kısıtı barındırdığından ve üretimde en üst limite yaklaşıldıkça çözülmesi gereken kodlar zorlaşarak üretimin yavaşlamasına neden olur. Mesela Bitcoin ekosistemin arz yaklaştıkça madencilik ödüllerini yarıya düşüren halving (yarılanma) etkinlikleriye arz kontrol altında tutulmaktadır.

“Bitcoin Halving Nedir?” makalemize bakarak bu süreçleri daha yakın mercekle görebilirsiniz.